SQL (Structured Query Language), ilişkisel veritabanı yönetim sistemlerinde (RDBMS) verileri tanımlamak, sorgulamak, işlemek ve kontrol etmek için tasarlanmış standart bir programlama dilidir. Veritabanı ile iletişim kurmak için kullanılan bu dil, veri odaklı uygulamaların vazgeçilmez bir parçasıdır. SQL, bir programlama dilinden ziyade bir sorgu dili veya veri erişim dili olarak sınıflandırılır.
SQL'in kökenleri, 1970'lerin başında IBM araştırmacısı Edgar F. Codd tarafından ortaya atılan ilişkisel model teorisine dayanır. Bu modele dayalı bir dil geliştirmek üzere IBM'de başlatılan "System R" projesi, "SEQUEL" (Structured English Query Language) adı verilen ilk prototip dilin doğmasına neden oldu. Adındaki ticari marka sorunları nedeniyle SEQUEL, kısaltması aynı şekilde telaffuz edilen SQL olarak değiştirildi. SQL'in evriminde en önemli kilometre taşı, 1986 yılında ANSI tarafından standartlaştırılması ve 1987'de ISO tarafından uluslararası bir standart olarak kabul edilmesidir.
Bu standartlaşma süreci, farklı satıcıların (vendor) kendi uyarlamalarını geliştirmelerinin önünü açtı. Oracle, IBM DB2, Microsoft SQL Server ve açık kaynaklı MySQL ile PostgreSQL gibi sistemler, SQL standardını temel alarak kendi lehçelerini (dialect) oluşturdular. Her ne kadar bu lehçeler arasında sözdizimsel ve işlevsel farklılıklar olsa da, temel SQL komutları ve konseptleri tümünde aynı kalır. Bu durum, SQL bilgisine sahip birinin farklı veritabanı sistemleri arasında geçiş yapabilmesini kolaylaştırır.
Tarihsel gelişimine bakıldığında, SQL'in popülaritesini korumasının temel nedeni, sunduğu güçlü ve basit sorgulama yeteneğidir. Kullanıcıların verilerle nasıl etkileşime geçeceğini belirtmesine (declarative) olanak tanır, yani "neyi" istediğinizi söylersiniz, "nasıl" yapılacağını veritabanı sistemi belirler. Bu yaklaşım, onu prosedürel dillerden ayıran en önemli özelliktir ve veri manipülasyonunu büyük ölçüde basitleştirir.
SQL'in evrimi sürekli devam etmektedir. Standart, yeni veri türleri, gelişmiş analitik fonksiyonlar, JSON gibi yarı yapılandırılmış veriler için destek ve daha iyi güvenlik özellikleri ile periyodik olark güncellenir. Bu sürekli gelişim, SQL'i modern büyük veri işleme platformlarında ve bulut tabanlı veri ambarlarında bile geçerli kılmıştır.
| Yıl | Gelişme | Anlamı |
|---|---|---|
| 1970 | Edgar F. Codd İlişkisel Modeli yayınlar. | SQL'in teorik temelleri atılır. |
| 1974 | IBM'de SEQUEL dili geliştirilmeye başlanır. | SQL'in pratikteki ilk öncüsü oluşur. |
| 1979 | Oracle, ticari ilk ilişkisel veritabanını piyasaya sürer. | SQL'in ticari kullanımı başlar. |
| 1986 | ANSI SQL-86 standardı yayınlanır. | SQL resmi olarak standartlaştırılır. |
| 1992 | SQL-92 (SQL2) standardı kabul edilir. | Önemli bir revizyonla dilin kapsamı genişletilir. |
SQL'in Temel Bileşenleri ve İşlevleri
SQL dili, işlevselliklerine göre farklı gruplara ayrılan komutlardan oluşur. Bu gruplandırma, dilin kapsamını anlamayı ve komutları amacına uygun kullanmayı kolaylaştırır. Genel olarak, SQL komutları Veri Tanımlama Dili (DDL), Veri İşleme Dili (DML), Veri Kontrol Dili (DCL) ve Veri Sorgulama Dili (DQL) olarak sınıflandırılabilir. Her bir alt dil, veritabanı yönetim sürecinin farklı bir aşamasına hitap eder ve veri yaşam döngüsünün tamamını kapsar.
DDL (Data Definition Language), veritabanının yapısını veya şemasını oluşturmak ve değiştirmek için kullanılır. Bu komutlar, veritabanının iskeletini tanımlar. CREATE komutu yeni veritabanları, tablolar, indeksler veya görünümler oluştururken, ALTER komutu mevcut bir nesnenin yapısını değiştirmek için kullanılır. DROP komutu ise bir nesneyi ve ilişkili tüm verileri veritabanından tamamen siler. Bu komutlar, genellikle veritabanı yöneticileri tarafından kullanılır ve verilerin değil, onları barındıran yapıların yönetiminden sorumludur.
DML (Data Manipulation Language), veritabanı içindeki verilerin kendisiyle ilgilenir. Bu komut grubu, kullanıcıların ve uygulamaların en sık etkileşime girdiği kısımdır. INSERT komutu tablolara yeni kayıtlar ekler, UPDATE mevcut kayıtları değiştirir ve DELETE kayıtları siler. DML komutlarının en karakteristik özelliği, işlemlerin transaction kavramı içinde yürütülebilmesidir. Bu, bir dizi DML komutunun atomik bir bütün olarak ele alınmasını sağlar; ya hepsi başarılı olur ya da hiçbiri uygulanmaz, böylece veri tutarlılığı garanti altına alınır.
Veri Sorgulama, SQL'in belki de en bilinen ve güçlü yanıdır. Bu işlev esas olarak SELECT komutu tarafından gerçekleştirilir. SELECT, bir veya daha fazla tabldan belirli kriterlere uyan verileri almak (retrieve etmek) için kullanılır. Bu komut, karmaşık filtreleme (WHERE), gruplandırma (GROUP BY), sıralama (ORDER BY) ve farklı tabloları birleştirme (JOIN) yetenekleri ile son derece esnek ve ifade gücü yüksek bir yapıya sahiptir. SELECT komutu verileri asla değiştirmez, sadece okur ve sonuç kümesi olarak sunar.
Veri Kontrol Dili (DCL) ve İşlem Kontrolü ise güvenlik ve tutarlılığı sağlar. DCL komutları olan GRANT ve REVOKE, kullanıcılara veya rollerine veritabanı nesneleri üzerinde belirli izinler (okuma, yazma, silme vb.) vermek veya bu izinleri geri almak için kullanılır. Bu, erişim kontrolünün ve güvenlik politikalarının uygulanmasının temel aracıdır. İşlem kontrolü komutları (COMMIT, ROLLBACK, SAVEPOINT) ise DML işlemlerini yönetir; değişiklikleri kalıcı hale getirir veya bir hata durumunda tüm değişiklikleri geri alarak veri bütünlüğünü korur.
- DDL (Veri Tanımlama Dili): CREATE, ALTER, DROP, TRUNCATE. Veritabanı nesnelerinin yapısını yönetir.
- DML (Veri İşleme Dili): INSERT, UPDATE, DELETE. Tablolardaki veri satırlarını ekler, değiştirir, siler.
- DQL (Veri Sorgulama Dili): SELECT. Tablolardan veri okur ve sorgular.
- DCL (Veri Kontrol Dili): GRANT, REVOKE. Veritabanı erişim izinlerini ve güvenliğini yönetir.
- İşlem Kontrolü: COMMIT, ROLLBACK, SAVEPOINT. Veri tutarlılığını sağlamak için işlemleri yönetir.
| SQL Bileşeni | Temel Komutlar | Birincil İşlevi | Kullanıcı Tipi |
|---|---|---|---|
| DDL | CREATE, ALTER, DROP | Yapıyı Tanımlama | Veritabanı Yöneticisi, Geliştirici |
| DML | INSERT, UPDATE, DELETE | Veriyi Değiştirme | Uygulama, Geliştirici, Son Kullanıcı |
| DQL | SELECT | Veriyi Sorgulama | Herkes (Analist, Raporcu, Geliştirici) |
| DCL | GRANT, REVOKE | Erişimi Kontrol Etme | Veritabanı Yöneticisi, Güvenlik Uzmanı |
SQL Sözdizimi ve Temel Komutlar
SQL'in gücü, sözdiziminin (syntax) göreceli sadeliğinden ve okunabilirliğinden gelir. Temel komutlar genellikle İngilizce anahtar kelimelerden oluşur ve izledikleri yapı mantıksal bir akış sunar. Bir SQL ifadesi veya sorgusu, veritabanı sunucusuna gönderilen ve belirli bir görevi yerine getiren bir talimatlar dizisidir. Bu ifadeler, yapılandırılmış verileri işlemek için gerekli olan tüm işlemleri gerçekleştirebilir.
En temel ve en sık kullanılan SQL komutu, veri sorgulamak için kullanılan SELECT ifadesidir. Bu komutun temel yapısı şu şekildedir: SELECT sütun_adları FROM tablo_adı. Bu yapı, belirtilen tablodan ilgili sütunları getirmek için yeterlidir. Ancak SQL'in asıl gücü, bu temel yapıya eklenen çeşitli yan tümceler (clauses) ile ortaya çıkar. WHERE yan tümcesi, getirilecek kayıtları belirli bir koşula göre filtreler. Örneğin, WHERE yaş > 30 ifadesi, sadece yaşı 30'dan büyük olan kayıtları döndürür. Bu, veri manipülasyonunda kesinlik ve kontrol sağlayan kritik bir özelliktir.
SELECT sorgularını daha anlamlı hale getirmek için kullanılan diğer temel yan tümceler ORDER BY ve GROUP BY'dır. ORDER BY yan tümcesi, sonuç kümesini bir veya daha fazla sütuna göre artan (ASC) veya azalan (DESC) şekilde sıralamak için kullanılır. GROUP BY ise, aynı değere sahip satırları özet satırlar halinde gruplamak için kullanılır ve genellikle COUNT(), SUM(), AVG(), MAX(), MIN() gibi toplama (aggregate) fonksiyonları ile birlikte çalışır. Örneğin, her departmandaki çalışan sayısını bulmak için GROUP BY departman ve COUNT(*) kombinasyonu kullanılır.
Veri eklemek için INSERT INTO, güncellemek için UPDATE ve silmek için DELETE FROM komutları kullanılır. INSERT INTO tablo_adı (sütun1, sütun2) VALUES (değer1, değer2); şeklindeki yapı, tabloya yeni bir kayıt ekler. UPDATE komutu, mevcut kayıtları değiştirir ve neredeyse her zaman bir WHERE koşulu ile birlikte kullanılmalıdır; aksi takdirde tablodaki tüm satırlar güncellenebilir ve bu veri felaketine yol açabilir. DELETE FROM tablo_adı WHERE koşul; ifadesi ise belirtilen koşulu sağlayan kayıtları siler.
SQL, temel komutların ötesinde, sorguları modüler hale getirmek için görünümler (VIEW) ve saklı yordamlar (STORED PROCEDURE) gibi gelişmiş yapılar da sunar. Bir görünüm, karmaşık bir sorgunun sonucunu sanal bir tablo gibi saklayan ve sorgulanabilir kılan bir nesnedir. Saklı yordamlar ise veritabanı sunucusunda önceden derlenmiş ve saklanmış bir dizi SQL ifadesidir; uyglama katmanından çağrılarak çalıştırılır ve genellikle performans ve güvenlik açısından avantaj sağlarlar.
Sözdizimine dikkat edilmesi gereken bir diğer önemli nokta da, SQL'in büyük/küçük harfe duyarlı olmamasıdır. SELECT, Select ve select anahtar kelimeleri aynı şekilde çalışır. Ancak, okunabilirlik ve kod standartları için genellikle SQL anahtar kelimelerinin büyük harfle yazılması bir konvansiyon haline gelmiştir. Veritabanı nesnelerinin (tablo ve sütun adları) büyük/küçük harf durumu ise kullanılan veritabanı sistemine göre değişiklik gösterebilir.
İlişkisel Veritabanı Kavramları
SQL dilini tam olarak anlamak, onun üzerinde çalıştığı model olan ilişkisel veritabanı kavramlarını bilmeyi gerektirir. Bu model, verileri satırlar (rows veya tuples) ve sütunlardan (columns veya attributes) oluşan tablolar (tables veya relations) halinde düzenler. Her tablo, belirli bir varlık türünü (müşteri, sipariş, ürün gibi) temsil eder ve her satır o varlığın bir örneğini, her sütun ise o varlığa ait bir özelliği (müşteri adı, sipariş tarihi, ürün fiyatı gibi) tanımlar. SQL, bu tablolar arasında güçlü bağlantılar kurarak ve bunları sorgulayarak çalışır.
İlişkisel modelin ve dolayısıyla SQL'in temelini oluşturan en kritik kavramlardan biri anahtarlardır (keys). Bir birincil anahtar (primary key), bir tablodaki her satırı benzersiz şekilde tanımlayan bir sütun veya sütun grubudur. NULL değer alamaz ve her tabloda yalnızca bir tane bulunur. Bir sipariş tablosundaki "sipariş_id" alanı buna örnektir. Bir yabancı anahtar (foreign key) ise, bir tablodaki sütunun, başka bir tablonun birincil anahtarına referans vermesidir. Bu, tablolar arasında ilişki kurmanın ve referans bütünlüğünü (referential integrity) sağlamanın yoludur.
Tablolar arasındaki bu yabancı anahtar ilişkileri, SQL'in en güçlü operatörlerinden biri olan JOIN işlemini mümkün kılar. JOIN, iki veya daha fazla tablodan, bu tablolar arasındaki ortak bir alana (genellikle birincil anahtar-yabancı anahtar ilişkisine) dayanarak veri almayı sağlar. En yaygın kullanılan JOIN türü, eşleşen değerlerin olduğu tüm satırları birleştiren INNER JOIN'dir. Örneğin, müşteriler ve siparişler tablolarını, müşteri_id yabancı anahtarı üzerinden birleştirerek hangi müşterinin hangi siparişi verdiğini görebiliriz. Diğer JOIN türleri arasında tüm kayıtları (eşleşmeyenler de dahil) bir tablodan getiren LEFT JOIN ve RIGHT JOIN ile her iki tablodan da tüm eşleşen ve eşleşmeyen kayıtları getiren FULL OUTER JOIN bulunur.
Normalizasyon, ilişkisel veritabanı tasarımının temel prensibidir ve veri fazlalığını (tekrarları) en aza indirmeyi, veri bütünlüğünü artırmayı ve veritabanı yapısını optimize etmeyi amaçlayan bir dizi kuraldan oluşur. Normalizasyon seviyeleri (1NF, 2NF, 3NF, BCNF vb.) artan karmaşıklıkta kurallar tanımlar. Örneğin, birinci normal form (1NF), bir tablodaki her hücrenin yalnızca bir değer içermesi ve her sütunun benzersiz bir adı olması gerektiğini belirtir. İyi normalleştirilmiş bir veritabanı, veri tutarlılığını korumada daha etkilidir ve güncelleme anomalilerine (veri tutarsızlıkları) daha az açıktır.
İndeksler (indexes), SQL sorgularının performansını önemli ölçüde artırabilen ancak depolama alanı ve yazma hızı üzerinde ek yük getiren veritabanı nesneleridir. Bir kitaptaki dizin gibi çalışırlar; bir tablodaki belirli sütunların değerlerine dayalı hızlı arama yapılmasını sağlarlar. Bir sütuna bir indeks oluşturulduğunda, veritabanı bu sütunun değerlerini özel bir yapıda (genellikle B-tree) saklar. Bu, WHERE veya JOIN koşulunda o sütunun kullanıldığı sorguların, tüm tabloyu taramak (full table scan) yerine indeksi kullanarak çok daha hızlı çalışmasını sağlar.
| Kavram | Tanım | SQL'deki Karşılığı / Önemi |
|---|---|---|
| Tablo (Table) | Satır ve sütunlardan oluşan veri yapısı. | Verilerin saklandığı temel nesne. FROM yan tümcesi ile kullanılır. |
| Birincil Anahtar (PK) | Bir satırı benzersiz tanımlayan sütun. | Veri bütünlüğü için zorunludur. PRIMARY KEY kısıtlaması ile tanımlanır. |
| Yabancı Anahtar (FK) | Bir tabloyu başka bir tablonun PK'sına bağlayan sütun. | İlişkileri ve referans bütünlüğünü kurar. FOREIGN KEY kısıtlaması ile tanımlanır. |
| JOIN | İki veya daha fazla tablodan ortak alanlara göre veri birleştirme işlemi. | SQL'in ilişkisel gücünün merkezinde yer alır. INNER JOIN, LEFT JOIN gibi türleri vardır. |
| Normalizasyon | Veri tekrarını ve anomaliyi azaltmak için veritabanı tasarlama süreci. | Veri tutarlılığını sağlamak için temel tasarım prensibidir. |
| İndeks (Index) | Sorgu performansını artırmak için oluşturulan özel veri yapısı. | CREATE INDEX komutu ile oluşturulur. Sorgu hızını büyük ölçüde artırır. |
SQL'in Önemi ve Modern Uygulamaları
SQL, dijital çağda veri yönetiminin tartışmasız temel taşı haline gelmiştir. Önemi, sadece bir teknoloji olmasından değil, veriye erişim ve anlamlandırma biçimimizi standartlaştırmasından kaynaklanır. Neredeyse tüm büyük ölçekli uygulamalar, iş zeksı sistemleri, müşteri ilişkileri yönetimi (CRM) yazılımları ve kurumsal kaynak planlama (ERP) sistemleri, arka planda bir ilişkisel veritabanı ve SQL kullanır. Bu yaygınlık, SQL becerisini yazılım geliştiriciler, veri analistleri, sistem yöneticileri ve iş analistleri için temel bir gereklilik haline getirmiştir.
Modern yazılım mimarilerinde SQL'in rolü dönüşmüş ancak azalmamıştır. Geleneksel tek sunuculu veritabanlarından, bulut tabanlı dağıtık sistemlere geçişle birlikte, SQL hala merkezi bir konumdadır. Amazon RDS, Google Cloud SQL ve Microsoft Azure SQL Database gibi tam yönetilen hizmetler, SQL'in gücünü bulutun ölçeklenebilirliği ve esnekliği ile birleştirir. Bu platformlar, geliştiricilerin altyapı yönetimi karmaşıklığından kurtulup, standart SQL bilgilerini kullanarak uygulamalarını hızla geliştirmelerine olanak tanır.
Büyük veri ekosisteminde bile SQL'in yeri sağlamlaşmıştır. Apache Hive ve Apache Spark SQL gibi araçlar, Hadoop gibi dağıtık dosya sistemleri üzerinde SQL benzeri sorgulama dilleri sağlayarak, veri mühendislerinin ve bilimcilerinin petabaytlarca yapılandırılmamış veya yarı yapılandırılmış veriyi tanıdık SQL sözdizimi ile analiz etmesine izin verir. Bu, SQL'in öğrenme eğrisini aşmış milyonlarca profesyonel için büyük veri analizinin kapılarını açmıştır. Ayrıca, veri ambarı çözümleri (Snowflake, BigQuery, Redshift) performansı ve analitik kapasitesi optimize edilmiş SQL motorları sunar.
Veri bilimi ve makine öğrenimi alanlarında SQL vazgeçilmez bir ilk adımdır. Herhangi bir model oluşturma veya istatistiksel analizden önce, verinin temizlenmesi, dönüştürülmesi ve hazırlanması (ETL/ELT) gerekir ve bu işlemlerin büyük kısmı SQL sorguları ile gerçekleştirilir. Veri bilimciler, ham veriden özellikler (features) çıkarmak, örneklemler oluşturmak ve veri setlerini birleştirmek için yoğun bir şekilde SQL'e başvururlar. Bu nedenle, SQL bilgisi olmadan etkili bir veri bilimi iş akışı yürütmek neredeyse imkansızdır.
Mobil ve web uygulama geliştirmede, SQL veri kalıcılığının (persistence) temelidir. Sunucu tarafında PostgreSQL, MySQL veya SQL Server gibi sistemler kullanılırken, mobil cihazlarda bile SQLite gibi hafif, dosya tabanlı bir SQL motoru, uygulama verilerini saklamak için standart seçenektir. ORM (Nesne-İlişkisel Eşleme) araçları (Hibernate, Entity Framework, Django ORM) geliştiricilere nesne yönelimli bir arayüz sunsa da, arka planda bu araçlar SQL sorguları üretir ve performans sorunlarını gidermek için geliştiricinin temel SQL bilgisine ihtiyaç duyulur.
SQL'in önemi, onun zamana meydan okuyan dayanıklılığında yatar. NoSQL veritabanlarının (MongoDB, Cassandra) yükselişi, SQL'in ölümünü değil, ekosistemdeki yerini gösterdi. İlişkisel modeller, yapılandırılmış veri için hala en tutarlı, güvenilir ve güçlü çözümü sunar. Modern uygulamalar genellikle poliglot kalıcılık (polyglot persistence) adı verilen bir yaklaşımla, SQL veritabanlarını belge veritabanları veya anahtar-değer depoları gibi diğer teknolojilerle birlikte kullanır, her birini en iyi olduğu iş için kullanır.
Son olarak, SQL'in iş dünyasındaki rolü kritiktir. Karar destek sistemleri, yönetici panelleri ve etkileşimli raporlama araçları (Tableau, Power BI), son kullanıcıya sürükle-bırak arayüzleri sunarken, bu araçlar verileri çekmek ve işlemek için SQL kullanır. İş zekası uzmanları, karmaşık iş kurallarını ve hesaplamalarını doğrudan veritabanı katmanında SQL ile kodlayabilir, bu da raporlama performansını ve tutarlılığını önemli ölçüde artırır.
SQL Standartları ve Farklı Sürümler
SQL'in evrensel kabul görmesinin ardındaki en önemli faktör, uluslararası standartlar tarafından yönetilmesidir. ANSI (Amerikan Ulusal Standartlar Enstitüsü) ve ISO (Uluslararası Standardizasyon Örgütü), SQL dilinin resmi standartlarını belirler. İlk standart SQL-86 (veya SQL1) olarak adlandırılır ve ardından SQL-89 güncellemesi gelmiştir. Ancak en kapsamlı ve etkili standart, 1992'de yayınlanan SQL-92'dir (SQL2). Bu standart, dilin büyük bir bölümünü tanımlar ve bugün birçok veritabanı sisteminin desteklediği temel SQL sözdiziminin çoğunu içerir.
Daha sonra SQL:1999 (SQL3), SQL:2003, SQL:2008, SQL:2011, SQL:2016 ve en güncel olarak SQL:2019 ve SQL:2022 standartları yayınlanmıştır. Her yeni sürüm, dile önemli özellikler ekler. Örneğin, SQL:1999 ortak tablo ifadelerini (CTE) ve nesne yönelimli özellikleri getirdi. SQL:2003, XML ile ilgili özellikleri ve pencereleme (windowing) fonksiyonlarını standartlaştırdı. SQL:2011, zamanla değişen veri için temel destek ekledi. SQL:2016 ise JSON desteği ve çok boyutlu dizi (array) işleme gibi yeni özellikler getirerek dili modern veri formatlarına uyumlu hale getirdi.
Ancak, pratikte hiçbir veritabanı sistemi SQL standardının tamamını uygulamaz. Bunun yerine, her bir satıcı (vendor) standardın belli bir alt kümesini temel alır ve kendine özgü uzantılar, işlevler ve bazen sözdizimsel varyasyonlar ekleyerek kendi lehçesini (dialect) oluşturur. Bu durum, SQL öğrenirken genel standartlara odaklanmanın neden bu kadar önemli olduğunu gösterir. Temel standart SQL bilgisi, bir lehçeden diğerine geçiş yapmayı oldukça kolaylaştırır.
Piyasadaki önde gelen SQL lehçeleri arasında önemli benzerlikler olsa da, farklılıklar da bulunur. Transact-SQL (T-SQL), Microsoft SQL Server ve Azure SQL'in lehçesidir ve diğerlerinde bulunmayan prosedürel programlama uzantıları, TOP anahtar kelimesi ve gelişmiş hata yakalama (TRY...CATCH) gibi özelliklere sahiptir. PL/SQL (Procedural Language/SQL), Oracle Veritabanı'nın güçlü prosedürel uzantısıdır ve blok yapısı, kapsamlı hata yönetimi ve nesne yönelimli özellikler sunar. PL/pgSQL ise PostgreSQL'in benzer bir prosedürel dilidir.
MySQL ve MariaDB, kendi lehçelerini kullanır ve LIMIT yan tümcesi gibi (T-SQL'deki TOP'a eşdeğer) özgün sözdizimsel özelliklere sahiptir. SQLite, gömülü sistemler için tasarlanmış hafif, sunucusuz bir motor olarak, tam bir SQL standardı uygulamaz ancak yaygın kullanılan SQL komutlarının büyük çoğunluğunu destekler. Bu farklılıklar, bir projede belirli bir veritabanı sistemi seçerken veya mevcut bir uygulamayı farklı bir veritabanına taşırken dikkate alınması gereken önemli bir faktördür.